Basisprincipes voor de behandeling en preventie van klauwaandoeningen bij rundvee.

Kreupelheid bij melkkoeien kan aanzienlijke kosten met zich meebrengen, met een gemiddelde van €179 tot €319 per geval, afhankelijk van de pariteit van de koe (Liang et al., 2017). De werkelijke kosten van kreupelheid of klauwaandoeningen worden echter vaak onderschat vanwege de vele gerelateerde kosten, zoals een verminderde reproductie en een verhoogd risico op stofwisselingsziekten.

Preventie, tijdige herkenning van kreupele dieren en een snelle en effectieve behandeling zijn de pijlers voor het behoud van een goede klauwgezondheid en het verminderen van de negatieve impact van kreupelheid op het welzijn van melkkoeien.

In dit artikel geven we in een notendop de basisprincipes weer, voor behandeling en preventie van klauwaandoeningen bij rundvee, die elke dierenarts zou moeten kennen om veehouders en hun dieren te ondersteunen.

Figure 1: overzicht van de meest voorkomende klauwaandoeningen bij melkvee volgens de ICAR-classificatie

Tabel 1: de meest gebruikte bewegingskenmerken bij rundvee. 

Huidige behandeling en alternatieven: Infectieuze klauwaandoeningen

Digitale dermatitis (DD of ziekte van Mortellaro)

Digitale dermatitis vereist een vergelijkbare aanpak als geïnfecteerde wonden en de behandelingsprotocollen moeten hierop worden afgestemd:

• Reinig en snijd DD-laesies mechanisch uit met gaas of water om mest, vuil en eventuele aanwezige biofilm te verwijderen. Hierdoor is het ook gemakkelijker om het stadium van de laesie goed te bepalen en te registreren. Om laesies in de diepere delen van de interdigitale spleet te identificeren, is een hoefspreider een belangrijk hulpmiddel.
• Breng een topisch antibacterieel product aan op laesies die visueel als 'actief' worden beschouwd (M1, M2 en M4.1).
  • Chloortetracycline, oxytetracyclinespray of thiamfenicolspray
  • Gechelateerde koper- en zinkgel of -spray
  • Salicylzuur (werkt naast ontstekingsremmend ook antibacterieel)
• Breng de primaire laag van het verband aan dat bij voorkeur niet-occlusief is om wondgenezing te garanderen en bij het verwijderen van het verband minimaal trauma aan de wond te veroorzaken.
• Bedek de primaire laag met een grote laag synthetisch katoen om insnoering van de voet door de 3e laag te voorkomen. Breng een 3e laag aan, meestal bestaande uit een ademend, samenhangend verband.
• Optioneel kan een vierde laag met een beschermende tape worden toegevoegd om ervoor te zorgen dat het verband de gewenste periode blijft zitten, afhankelijk van het gebruikte topische product. Dit varieert meestal tussen 3-7 dagen.

Het voordeel van het gebruik van verbanden voor de behandeling van DD is aangetoond in meerdere veldstudies. 

Of er wel of niet een verband wordt aangebracht, hangt echter vooral af van managementfactoren in de melkveehouderij. Als er reden is om te vermoeden dat de verbanden niet op tijd verwijderd worden door het personeel van de boerderij, dan is het raadzaam om het behandelprotocol te beperken tot het herhaaldelijk individueel topisch besproeien van actieve DD-laesies met antibacteriële middelen.

Er moet een geschikt voetbadprotocol worden geïmplementeerd als hygiënemaatregel om nieuwe DD-infecties bij jongvee, droogstaande koeien en lacterende koeien onder controle te houden. Het gebruik van voetbaden alleen is niet effectief bij het bestrijden van grote actieve DD-laesies (M2-stadium).

Bovendien hebben koeien die kreupel zijn als gevolg van actieve DD-laesies (M1-, M2- of M4.1-stadia) waarschijnlijk baat bij een eenmalige parenterale behandeling met een niet-steroïde ontstekingsremmer (NSAID) zoals ketoprofen om hun herstel van kreupelheid met 40% te verbeteren en de gemiddelde melkgiftverliezen met 2,98 kg te verminderen in vergelijking met alleen het gebruik van een topisch product zoals oxytetracyclinespray en een verband (Kasiora et al., 2022).

Tussenklauwontsteking of interdigitale flegmone

Het succes van de behandeling van interdigitale flegmone hangt af van hoe snel na het begin van de ziekte de behandeling wordt gestart.

Typische klinische symptomen zijn:

• Koorts (>39°C) in de acute fase van de ziekte.
• Ernstige kreupelheid aan de aangetaste klauw (koe wilt er geen gewicht op te zetten).
• Zwelling van de klauw (meestal beiderzijdse zwelling van de hielknoppen en zwelling van het dorsale deel van de klauw).

Als een flegmone niet op tijd wordt behandeld, kan de huid in de interdigitale spleet openbarsten en secundaire DD-infecties veroorzaken of infecties van de diepere weefsels en/of gewrichten.

De behandeling van IP bestaat uit:

• Behandeling met systemische parenterale antibiotica en NSAID's voor ten minste 1 week
  • Antibiotica die de voorkeur heeft:
    • Penicilline of Cefalexine
  • Antibiotica als tweede keus:
    • Breedspectrum penicillines (zoals amoxicilline of penicilline en dihydrostreptomycine)
    • Tylosine
    • Oxytetracycline
    • Tilmicosine
  • Derde keus (er kunnen lokale voorschriften gelden voor het gebruik van deze antibioticaklassen):
    • Cefquinome
    • Ceftiofur
  • NSAID:
    • Ketoprofen: elke 24 uur
    • Carprofen: elke 72 uur
    • Meloxicam: elke 48 uur
• Klauwcontrole om er zeker van te zijn dat er geen andere laesies aanwezig zijn op de aangedane klauw
  • Als er andere laesies aanwezig zijn, behandel die dan
  • Plaatselijke topische behandeling als de huid in de interdigitale ruimte is gescheurd
• Nacontrole om te zien of de laesie goed geneest
  • Klinische verbetering moet binnen 2 dagen te zien zijn; als er geen verbetering optreedt (d.w.z. de koe is nog steeds kreupel) dan is een grondige klauwinspectie nodig in een klauwverzorgingsbox.

Dynamische en proactieve benadering op kuddeniveau

Een effectief kreupelheidspreventieprogramma in een melkveestapel is gebaseerd op meerdere cruciale maatregelen:

• Periodieke preventieve klauwcontroles:

Deze worden vaak ingepland op basis van het aantal dagen in lactatie. De meest voorkomende periodes zijn na de piek van de lactatie (ongeveer 100 dagen in lactatie) en bij het droogzetten. Deze moeten echter worden aangepast aan de lactatiecyclus van de koe, het bedrijfstype en de lokale omstandigheden op een bedrijf. Regelmatige controles en het bekappen van de klauwen moeten worden uitgevoerd door een vakbekwaam personeelslid of een vakbekwame klauwverzorger.

• Continue kreupelheidsmonitoring:

Vroegtijdige signalering van kreupelheid en onmiddellijke effectieve behandeling zijn cruciaal om te voorkomen dat laesies chronisch worden. In het ideale geval wordt de visuele locomotie elke 2 weken beoordeeld door een getrainde en gekalibreerde waarnemer op een onafhankelijke manier om bias maximaal te beperken.​

• Effectieve behandelprotocollen voor kreupele koeien:

Kreupele koeien moeten zo snel mogelijk, of uiterlijk binnen 48 uur na detectie worden behandeld. De behandeling wordt uitgevoerd door een deskundige medewerker of externe professional met een therapeutische bekapping, het plaatsen van een blok en het toedienen van NSAID's. Behandelingsprotocollen voor infectieuze klauwaandoeningen (antibiotica) en niet-infectieuze klauwaandoeningen (NSAID's) moeten besproken en opgesteld worden om gereguleerde toegang tot de vereiste diergeneesmiddelen te garanderen.

• De infectiedruk van IFL's onder controle houden en nieuwe infecties voorkomen:

Er moeten in alle lactatiestadia (lacterend, droogstaand en jongvee) regelmatig voetbaden of andere preventieve maatregelen worden toegepast. Goede poothygiëne (geïdentificeerd door hygiënescores voor de poten) helpt de verspreiding van infectieuze klauwaandoeningen te verminderen door droge en schone huid op de klauwen en poten te waarborgen.

• Optimaliseer en investeer in koecomfort:

Elke seconde dat een koe niet op beton staat, is een seconde dat ze minder kans heeft om een klauwaandoening te ontwikkelen.Goed aangepaste ligboxafmetingen en ligbedoppervlakken zorgen voor voldoende ligtijd en verlagen het risico op voetblessures en daarmee gepaard gaande kreupelheid. Overbezetting moet te allen tijde worden vermeden, of tot een minimum worden beperkt vanwege het nadelige effect op de tijdsbesteding van de koe en het bedrijf. Het optimaliseren van melktijden en het verminderen van de tijd buiten de stal zijn twee andere belangrijke aspecten die gebruikt kunnen worden om de krachten op de poot van een koe en de daaropvolgende blootstelling aan beton te verminderen. De grootte van de melkstal en de melktijden moeten worden afgestemd op de grootte van de melkgroep of omgekeerd, zodat de tijd uit de box beperkt blijft tot een redelijke 50 tot 70 minuten per melkbeurt.

Downloads